علما وارثان وحی نبوی

۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «دقت در نقل احادیث» ثبت شده است

احادیثی که یافت نشد...!

برخی دوستان شکایت کردند که شما با این کارتان مسلمات مردم را زیر سؤال می برید و عقاید آنها را سست می کنید!

جوابم این است که: اتفاقاً بسیاری از مردم بر اساس احادیث ساختگی اعتقاد غلطی را ملتزم شده اند که می تواند به اصل اسلام آنها ضرر وارد کند! داستانهایی مثل موسی و شبان، احادیثی مثل: الطرق إلی الله بعدد انفاس الخلائق! یادم هست که شنیدم یک مداح بر اساس روایت بی سندی مثل: لولا فاطمة لما خلقتکما و امثال ان، حضرت زهرا را از پیامبر و حضرت علی هم بالاتر می دانست!!!

آیا وظیفه ی ما نیست که دین صحیح و سالم را به مردم ارائه بدهیم و پیرایه های اضافی را از آن جدا کنیم؟

 

----------------------------------

دیگر مواردی که یک عبارت به عنوان حدیث مشهور شده ولی در منابع و مجامع روایی از عبارت آن اثری نیست از این قرار است. (شما هم اگر مورد دیگری یافتید برای ما بفرستید).

این ضرورت توجه بیشتر در نقل احادیث را می رساند.

1. أفضل الأعمال أحمزها (منسوب به پیامبر خدا)

با وجود شهرتی که این عبارت دارد اما در هیچ منبعی شهادت به روایت بودن آن نیست! احتمالاً روایت عامی باشد و در منابع دسته چندم اهل سنت آمده باشد. آنچه که هست در کلمات امیر المؤمنین علیه‌السلام با این تعبیر است: أَفْضَلُ الأَعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ (یا: علیه نفسک).

2. الطرق إلی الله بعدد أنفاس الخلائق، که مضمون عرفانی دارد و متصوفه برای اهداف پلورالیستی خود به آن تمسک می کنند، ولی در منابع روایی نیست.

3. حدیث منسوب به امام علی (ع): من علّمنی حرفاً فقد صیّرنی عبداً.

تنها در عوالی اللئالی که یک کتاب مرسل است این حدیث با این الفاظ آمده:

من تعلّمت منه حرفاً صرت له عبدا

وروی عن النبی صلی الله علیه وآله أنه قال : من علّم شخصاً مسألة فقد ملک رقبته . فقیل له : یا رسول الله أیبیعه ؟ فقال : لا ولکن یأمره وینهاه. به هر حال این عبارت مشهور «من علّمنی حرفاً فقد صیّرنی عبداً» منبعی ندارد.

 

4. «یا أحمد! لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما»

5. «کلّ یوم عاشوراء و کلّ أرض کربلا» که می تواند تفسیر صحیحی داشته باشد اما حدیث نیست!

6. عبارت منسوب به امام زمان علیه السلام «نحن حجج الله علی خلقه و جدتنا فاطمة حجّة الله علینا».

7. «مداد العلماء أفضل من دماء الشهداء» با این الفاظ نیست بلکه آنچه هست: إذا کان یوم القیامة .... فتوزن دماء الشهداء مع مداد العلماء فیرجّح مداد العلماء علی دماء الشهداء.

8. عبارت: رحم الله امرء علم من أین و فی أین و إلی أین، منسوب به امیر المرمنین در کتب حدیثی نیست.

9. «النکاح سنّتی» به این لفظ نیامده، در وسائل 20/21 آمده: فمن رغب عن سنّتی فلیس منّی که حضرت سه سنّت را بر می شمارد از جمله مباشرت با همسر!

10. «اللهم إن شیعتنا منا خلقوا من فاضل طینتنا و عجنوا بماء ولایتنا» این عبارت که از سیّد بن طاووس نقل شده که امام زمان این جملات را در دعا برای شیعیان می فرمودند مدرکی ندارد بحار 53/303.

البته شبیه این عبارات از امام صادق علیه السلام نقل شده است.

11. «خلّص العمل فإنّ الناقد بصیر بصیر» در نسخ تورات وارد است اما در منابع ما وارد نیست.

12. «الکلمة إذا خرجت من القلب وقعت فی القلب، و إذا خرجت من اللسان لم یتجاوز الآذان»؛ تنها در حکم منسوبه شرح ابن أبی الحدید آمده. شبیه آن هم در غرر الحکم با این الفاظ است: إذا طابق الکلام نیّة المتکلّم قبله السامع و إذا خالف نیّته لم یحسن موقعه من قلبه.

13. نقلی که راوی از حضرت می پرسد: چطور شما فکر گناه هم  نمی کنید؟ امام جواب می دهند: آیا رغبت می کنی که به طرف فضولات بروی؟ گناه مانند مدفوع زشت و مشمئز کننده است. این عبارت در روایات یافت نشد و ظاهراً  از کلام شیخ انصاری است.

14. الدنیا مزرعة الأخرة: در عوالی اللئالی هست و لکن بیش از حد مشهور شده همچننان که النظافة من الایمان تنها در کتاب طبّ النبی هست!

15. «ربّ تال القرآن و القرآن یعلنه»، یافت نشد، البته جای تحقیق بیشتر دارد.

16. دعای تحویل سال: «یا مقلب القلوب و الأبصار ...» در مفاتیح آمده اما منبعی ندارد. (فقط در کتاب ملا هادی سبزواری آمده که کتاب روایی نیست)!

17. «من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق»، با این الفاظ است:  من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر الله عزّ و جلّ (از امام رضا علیه السلام).

18. یا حار همدان من یمت یرنی (ظاهراً شعر است از سید حمیری نه حدیث حضرت علی)

19. «العلم حرف و التکرار ألف»: حدیث نیست.

20. العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر، در روایت وارد است، اما ادامه ی آن: «والعلم فی الکبر کالنقش فی المدر» حدیث نیست؟

21. «کلنا سفینة النجاة و سفینة الحسین أوسع یا أسرع» یافت نشد!

احادیثی که یافت نشد...!

برخی عباراتی که به عنوان حدیث مشهور شده‌اند و لکن در کتب روایی از آن‌ها اثری نیست در ذیل می آید.(برخی از این موارد، عباراتی هستند که لفظ آنها تغییر کرده و اصل عبارت طور دیگری است)

توجه: اینکه لفظ یک عبارت را حدیث ندانیم، ضرورتاً به این معنا نیست که غلط است و مضمون اشتباهی دارد! بلکه مراد این است که لفظ حدیث این‌چنین نیست؛ یا بی دقّتی در نقل عبارت شده و یا جمله ای بر سر زبان ها افتاده و رفته رفته به عنوان حدیث تلقی شده و یا شاید واقعاً تفکری بشری به عنوان تفکر وحیانی جا خورده باشد! به هر حال نسبت دادن این الفاظ به معصومین مصداق قول بغیر علم است... اما برخی از آن روایت نماها: (به جز آنچه دوستان تذکر دادند)

1. الصلاة معراج المؤمن: در پاورقی کتاب: الصلاة فی الکتاب و السنة (محمد ریشهری) ص 15 چنین آمده:

لا یخفی أنّ عبارة " الصلاة معراج المؤمن " مع کثرة تداولها علی الألسن بحیث صارت من أشهر الکلمات فی وصف الصلاة ، لم نجد لها مصدراً مسنداً إلی النبیّ ( صلی الله علیه وآله ) أو الأئمّة ( علیهم السلام ) ... فالظاهر آن‌ها لیست بروایة بل من عبارات علمائنا المتأخّرین رضوان الله تعالی علیهم.

2. لا حیاء فی الدین: در منابع شیعه نیست، در منابع اهل سنّت هم به عنوان حدیث وارد نیست! البته در برخی روایات حیاء مذموم بر شمرده شده است (ر.ک: میزان الحکمة-حیاء)

3. اطلبوا العلم من المهد إلی اللحد: در کتاب: العلم و الحکمة فی الکتاب و السنة (محمد ریشهری) آمده: «... لم نعثر علی هذا التعبیر فی الجوامع الروائیة، رغم الجهود المبذولة».

4. إذا فسد العالم فسد العالم: با این عبارات وجود ندارد؛ بلکه تعبیر روایت چنین است: جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ علیهما السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: صِنْفَانِ مِنْ أُمَّتِی إِذَا صَلَحَا صَلَحَتْ‏ أُمَّتِی وَ إِذَا فَسَدَا فَسَدَتْ أُمَّتِی. قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ هُمَا؟ قَالَ: الْفُقَهَاءُ وَ الْأُمَرَاءُ.

5. حسنات الأبرار سیئات المقربین: در کتاب مستدرک سفینة البحار ج 5 ص 277 آمده: «جملة "حسنات الأبرار سیئات المقربین" المشهورة، من الموضوعات، کما عن جماعة من المحققین، مثل کتاب المزیل؛ قال ما لفظه: هو من کلام أبی سعید الخزاز من کبار الصوفیة».

6. البلاء للولاء: حدیث نیست!

(موارد دیگری هست که برخی از آنها را در پست بعد مشاهده می کنید، إن شاء الله).

  • نتیجه می گیریم:
  1. زیبا بودن و جمع و جور بودن برخی عبارات ما را به غلط نیندازد تا فکر کنیم این گونه جملات حتماً حدیث اند!
  2. هر حدیثی که خواستیم نسبت دهیم ابتدا تحقیق کنیم.

و خلاصه تر اینکه: ریزبین باشیم، دقت و ظرافت به خرج بدهیم و از کار سرسری و عجولانه پرهیز کنیم.