و اتّفاقاً یکی از مشکلات حوزه وجود کلاس‌های پر جمعیّت است. کلاس درس و تعداد شاگرد باید روی حساب باشد، به خصوص در دوره درس خارج هر کلاسی نباید بیش از ده - بیست نفر باشد... ما مکرّر اعلام کرده‌ایم که از مزایای نظام حوزه آن است که شاگردان می‌توانند در کلاس درس اظهار نظر کنند و این مزیّت عملاً در کلاس‌های پر جمعیّت از بین رفته است.[1]
[1] سی مقاله فقهی-اخلاقی-اجتماعی ص 389-395
این شیوه درس گفتن (خارج) عملاً فرقی با درس گفتن سطح ندارد، مگر آنکه استاد در درس خارج تحقیقات بیشتر ی را بر شاگردان خود عرضه می‌دارد و گر نه جمعیت انبوه درس‌های خارج فرصتی برای تبادل نظر میان استاد و شاگرد نمی‌دهد و در نتیجه در درس خارج یک همکاری مشترک میان استاد و شاگرد نیست که استاد بر آن نظارت داشته باشد.
حوزه در کلام بزرگان ص 42
... درس خواندن را جدی بگیرید عزیزان! نگویید چون این برنامه فلان عیب را دارد، پس برنامه هیچ! نه تا برنامه تغییر نکرده است، همین برنامه‌ای که وجود دارد، باید با جدیّت دنبال بشود، باید درس بخوانید. تا قبل از اتمام دوره سطح توصیه من این است: طلابی که مشغول به سطوح هستند، تا قبل از آنکه از سطح خارج بشوند، به هیچ کار دیگر غیر از درس نپردازند. درس خیلی جدی است، درس بسیار مهم است! علم و سواد پایه اصلی است. بدون آن هیچ نقشی نمی‌توانید ایفا کنید یا درست نمی‌توانید ایفا کنید. نقش آفرینی غلط از نقش آفرین نبودن به مراتب خسارت بار تر است.
حوزه در کلام بزرگان ص 25
آدمهایی که هشتشان گرو نهشان است هیچوقت موفق نیستند و به جایی نمی رسند. اینها کسانی هستند که شب و روز می دوند و زحمت می کشند و با این حال از آنچه که باید باشند عقب هستند! چرا؟ چون نظم را در برنامه ی خودشان مراعات نمی کنند.
وقتی مطلبی را متوجه نمی شوند در لیست سیاه قرار می دهند و می گویند: بعداً در کنار دیگر مطالب به بررسی آن می پردازم! و این از آن «بعداً» ها است که هیچ کس ندیده!
نظم تحصیلی حکم می کند که شما به درس امروزتان بها بدهید و نگذارید برای فردا بماند و إلا می شوید مثل کسی که سرعت تریدمی را زیاد کرده و روی آن می دود اما نمی تواند خودش را به پای آن برساند و لحظه به لحظه عقب تر و عقب تر کشیده می شود و آخر از دستگاه پرت می شود!
هر روز برای خودش شرح وظایف ویژه ای دارد و کار امروز را نمی شود به فردا حواله داد چون نتیجه ی آن تلانبار شدن نادانسته هاست!
انسانی که قرار است عالم بشود نباید اجازه دهد که در سیر پیشرفت او خللی ایجاد شود و إلا یک مسأله که پرونده ی آن بسته نشده است پایه ی معرفتی مسائل دیگر قرار می گیرد و مثل ستونی می شود که خشت اوّل آن کج قرار داده شده است. کمال «علم» تنها هنگامی حاصل می شود که قطعات این پازل کاملِ کامل باشد. طلبه ای را تصوّر کنید که در کتاب هدایه از یک فرع نحوی سر در نیاورده است، در دوره های بعدیِ نحو مثل سیوطی و مغنی هیچگاه سؤال مانده ی او پاسخ داده نخواهد شد، چون در آن سطوح و مراحل استاد مسلّم گرفته است که شما پیش نیازهای درس را خوب فهمیده اید و هضم کرده اید لذا متعرّض مقدمات آن نمی شود.
تل انبار شدن مسائل همچنین بازدهی کار را پایین می آورد، چون در آن هنگامی که توقع می رفت یک مطلب آموخته شود آموخته نشد، حالا که از بستر فکری آن فاصله گرفته اید و رشته ی بحث از دستتان در رفته است، چه توقع که بتوان آن پرونده را به انجام رساند؟!
این یعنی در هنگام تحصیل بالاترین اولویت برای شما که از نان شبتان واجب تر است این است که به هر قیمتی که شده هر روز به مقدار رضایت بخش درس آن روز را بفهمید و بتوانید از آن فارغ شوید. شاید نیاز باشد که با آمادگی در سر کلاس حاضر شوید یا اینکه پیش از مباحثه به شروح تکمیلی مراجعه کنید یا اینکه بعد از بحث نوار آن درس را گوش بدهید یا اینکه با مراجعه به یک استاد سؤالهای خود را پاسخ بدهید...
با ترسیم اهداف و چشم اندازهای تحصیلی امسالتان، حد اقلی از اولویت درک درس را تعریف کنید و مراحل آن را گام به گام اجرا کنید و همیشه به مفاد آن پایبند باشید.
این در اولیت اوّل است و اولویت آن از مطالعات جنبی و دوره و خلاصه نویسی و بخشی از عبادات هم بالاتر است.
البته این منافاتی ندارد که شما بعدها وقتی این مسأله را دوباره مرور می کنید در مورد آن تجدید نظر می کنید و با دقت و عمق بیشتری در مورد آن نتیجه گیری می کنید. لکن این بعد از آن است که در روز درس، مسائل آن درس را یک بار برای خودتان حل کرده اید و نتیجه ی آن را برای آینده ی خودتان ثبت کرده اید تا در مراجعات بعد به آنچه در روز نخست برداشت کرده اید استناد و اعتماد کنید.
